Đại hội thể thao châu Á (ASIAD) lần đầu tiên được tổ chức tại New Delhi, Ấn Độ năm 1951. Tham gia Đại hội chỉ có 11 nước và 6 môn thể thao. Theo dòng thời gian kể từ lần tổ chức đầu tiên, ASIAD đã trở thành sự thể thao kiện lớn thứ hai trên thế giới sau Olympic.

Đoàn Việt Nam tham dự kỳ ASIAD đầu tiên vào năm 1982 tại New Delhi (Ấn Độ). Đây là kỳ Á vận hội đầu tiên được tổ chức dưới sự bảo trợ của Ủy ban Olympic châu Á (OCA), còn Liên đoàn Đại hội thể thao châu Á trước đó đã được giải thể mở được cho việc thành lập OCA.

VN tham dự với 40 VĐV và quan chức và tranh tài ở 3 môn là điền kinh, bơi lội và bắn súng. Ở kỳ ASIAD này, đoàn thể thao Việt Nam chỉ giành được một HCĐ của VĐV Nguyễn Quốc Cường ở môn bắn súng.

Trong các kỳ ASIAD 10 và 11 ở các năm 1986, 1990, đoàn thể thao Việt Nam  tham dự với số lượng VĐV khá khiêm tốn và không đạt được thành tích nào đáng kể.

Đến kỳ ASIAD 12 năm 1994 tại Hiroshima (Nhật Bản), đoàn thể thao Việt Nam tham dự với 84 VĐV và quan chức, thi đấu ở các môn: điền kinh, Bắn súng, Bóng bàn, Judo, Taekwondo, Wushu, Vật tự do và Soft Tennis. Đại hội này đánh dấu một bước tiến vẻ vang về thành tích của đoàn thể thao Việt Nam với chiếc HCV môn Taekwondo của Trần Quang Hạ và hai chiếc HCB của hai VĐV Karateo Phạm Hồng Hà và Trần Văn Thông. Ở kỳ Đại hội này, đoàn thể thao Việt Nam xếp vị trí 20/32 quốc gia và vùng lãnh thổ tham dự.

Sang kỳ ASIAD 13 năm 1998 tại Bangkok (Thái Lan), đoàn thể thao Việt Nam tham dự với 198 thành viên (118 VĐV), thi đấu ở 15 môn. Kết quả, đoàn Việt Nam đoạt 17 huy chương (trong đó nổi bật có 1 HCV của võ sĩ Hồ Nhất Thống môn teawondo, bên cạnh đó, chúng ta giành thêm 5 HCB và 11 HCĐ), và xếp hạng 22/41.

Tại kỳ ASIAD 14 năm 2002 - Busan (Hàn Quốc), đoàn thể thao Việt Nam tham dự với 80 thành viên trong đó có 125 VĐV tham gia thi đấu 16 môn thể thao. Đây là kỳ ASIAD đánh dấu sự thành công vang rội nhất của thể thao Việt Nam ở đấu trường châu lục khi chúng ta xuất sắc giành 4 HCV, 7 HCB, 7 HCĐ và xếp hạng thứ 15/44 quốc gia và vùng lãnh thổ tham dự.

Đến kỳ ASIAD 15 (Doha – Quatar) năm 2006, đoàn thể thao Việt Nam tham dự với 357 thành viên, trong đó có 247 VĐV tranh tài ở 25/39 môn thể thao. Kết thúc Đại hội, đoàn thể thao Việt Nam đã đạt được 3 HCV, 13 HCB, 7 HCĐ, xếp vị trí 20/32 quốc gia và vùng lãnh thổ tham dự.

Ngày 12/11/2010, ASIAD 16 đã chính thức khai mạc tại thành phố Quảng Châu (Trung Quốc) với sự tham gia của 45 quốc gia và vùng lãnh thổ, thi đấu 42 môn thi với 476 nội dung.

Đây là kỳ Á vận hội lớn nhất trong lịch sử, diễn ra từ ngày 12 đến ngày 27/11/2010.

Đoàn thể thao Việt Nam tham dự ASIAD 16 với một lực lượng hùng hậu gồm 392 thành viên (260 VĐV) thi đấu tại 27/42 môn gồm: Cầu lông (3), Taekwondo (17), Karatedo (16), Cầu mây (20), Judo (14), Billiard&snooker (11), Bóng bàn (10), Xe đạp (11), Quần vợt (8), Vật (10), Bắn súng (28), Bắn cung (19), Bắn đĩa bay (3), Cử tạ (11), Đấu kiếm (12), Bơi (7), Nhảy cầu (5), Điền kinh (13), Dance Sport (9), TDDC (14), quyền anh (7), Rowing (8), Canoing , Wushu (18), Bóng chuyền (15), Cờ Vua (14), Cờ tướng , Bóng đá nam (29), Bóng đá nữ (26), Golf (7). Phó Tổng cục trưởng Tổng cục TDTT Lê Quý Phượng được chỉ định làm trưởng đoàn (6 phó đoàn).

Mục tiêu mà đoàn thể thao Việt Nam đặt ra tại ASIAD 16 là sẽ giành 4 đến 6 HCV, lọt vào tốp 15 đại hội

Các môn thể thao có thể tranh chấp huy chương tại ASIAD 16 được xác định ở các môn thi đấu như: Bắn súng, cờ Vua, cờ Tướng, Taekwondo, Karatedo, Billiards-Snooker, Cầu mây…

Kết thúc Á vận hội Quảng Châu 2010, sau 16 ngày tranh tài sôi nổi và đầy quyết liệt, đoàn thể thao Việt Nam đã giành được 33 huy chương để xếp vị trí thứ 24, trong đó có 17 HCB, 15 HCĐ và 1 tấm huy chương vàng duy nhất của nữ vận động viên karate Lê Bích Phương ở hạng dưới 55kg.

Với kết quả này, đoàn thể thao Việt Nam đã không hoàn thành mục tiêu ban đầu là đoạt từ 4 - 6 huy chương vàng để có mặt trong Top 15 đoàn mạnh nhất châu lục. Tuy vậy, thể thao Việt Nam vẫn ghi dấu ấn mạnh mẽ. Đó là  tấm HCV quý giá của Lê Bích Phượng - VĐV môn Karatedo hạng 55kg đã phá vỡ sự căng thẳng khó nói thành lời của hầu hết thành viên đoàn thể thao Việt Nam đang làm nhiệm vụ tại ASIAD Quảng Châu.

Đó còn là thành tích không tưởng của điền kinh khi có tới 3 huy chương bạc, 2 huy chương đồng. Bởi những cái tên rất quen thuộc như “nữ hoàng tốc độ” Vũ Thị Hương và vận động viên Trương Thanh Hằng. Đáng chú ý hơn là huy chương đồng Vũ Văn Huyện ở nội dung 10 môn phối hợp.

Tương tự, dù chỉ tiêu ban đầu của ban huấn luyện đặt ra trước khi tham dự ASIAD, nhưng các vận động viên nữ Rowing đã thi đấu xuất sắc và mang về 2 chiếc HCB ở nội dung đồng đội nữ và đôi nữ…

Lê Bích Phượng - VĐV duy nhất giành HCV cho TTVN

VĐV Trương Thanh Hằng

Điền kinh Việt Nam đã có một kỳ ASIAD lịch sử.

Ngay từ những ngày thi đấu đầu tiên, nước chủ nhà Trung Quốc đã khẳng định vị thế của mình ở sự kiện thể thao lớn nhất châu lục, khi liên tục đứng đầu ở tất cả các nội dung trong hệ thống thi đấu. Kết thúc ngày hội này, Trung Quốc đã giành được tổng số 416 huy chương, trong đó có 199 huy chương vàng, 199 huy chương đồng và 98 huy chương đồng.

Đặc biệt hơn, danh hiệu vận động viên xuất sắc nhất Á vận hội 2010 cũng đã thuộc về vận động viên cầu lông Lindan của Trung Quốc. Danh hiệu cao quý do hơn 2.000 phóng viên báo, đài trên khắp thế giới tham gia bình chọn.

Đoàn thể thao Hàn Quốc cũng luôn luôn ghi dấu ấn của mình ở vị trí thứ 2 trên bảng xếp hạng khi giành được 232 huy chương, trong đó có 76 huy chương vàng, 65 huy chương bạc và 91 huy chương đồng.

Trong khi đó, trước khi hành quân đến Quảng Châu tham dự Đại hội thể thao châu Á – ASIAD 16, đoàn thể thao Nhật Bản đã tuyên bố sẽ vượt qua chủ nhà Trung Quốc để giữ ngôi đầu về số lượng huy chương. Tuy nhiên, kết thúc ASIAD 16, Nhật Bản chỉ giành được 216 huy chương, trong đó có 48 huy chương vàng, 74 huy chương bạc và 94 huy chương đồng để xếp vị trí thứ 3 trên bảng tổng xếp hạng.

Từ ASIAD 16 có thể thấy, dù đã vững vàng ở tốp đầu Đông Nam Á nhưng rõ ràng thể thao Việt Nam không có được những môn mũi nhọn, được đầu tư đầy đủ và kết quả là một kỳ đại hội thể thao tầm châu lục không thành công.

Ở đấu trường SEA Games, Việt Nam hiện chỉ đứng dưới Thái Lan nhưng ở Quảng Châu, chúng ta có vị trí thấp hơn cả Indonesia, Malaysia, Singapore và Philippines trong khi kém Thái Lan 10 HCV. Lý do đơn giản là vì thể thao của các quốc gia này đều có những môn thế mạnh, ở đẳng cấp hàng đầu thế giới và gần như cầm chắc HCV ở mỗi kỳ Đại hội châu Á như cầu mây, quyền Anh của Thái Lan, cầu lông của Indonesia hay bowling, đua thuyền của Malaysia và Singapore.

Trong khi đó với Việt Nam, chúng ta thực sự vẫn chưa có “môn tủ” để có thể cầm chắc ngôi vô địch và những niềm hy vọng vàng của thể thao Việt Nam như cầu mây, wushu, karatedo hay taekwondo hoặc phụ thuộc vào việc chấm điểm mang tính cảm tính hoặc trình độ VĐV so với đối thủ chỉ 50/50

Có quá nhiều nguyên nhân để chỉ ra sự thất bại của đoàn thể thao Việt Nam tại ASIAD 16. Chúng ta không có sự đầu tư tốt về mọi mặt trong giai đoạn chuẩn bị, VĐV thua kém đối thủ cả về tâm lý thi đấu cũng như trình độ, thiếu may mắn và trong một số trường hợp là thiếu quyết tâm giành chiến thắng.

Nguyên nhân lớn nhất chính là sự thua kém về chuyên môn. Ngoài những VĐV chủ lực được xếp vào dạng tranh chấp huy chương thì đa phần, các tuyển thủ Việt Nam đến ASIAD 16 với sự chênh lệch về trình độ quá lớn. Hàng loạt VĐV bị loại ngay vòng đầu, nhất là ở những môn Olympic như môn bơi chỉ có duy nhất Võ Thái Nguyên lọt tới vòng chung kết nhưng xếp hạng 8/8 hay nhiều hạng cân judo bị thua tuyệt đối chỉ sau vài chục giây thi đấu.

Trong khi đó, ở những nội dung mà trình độ chuyên môn của VĐV có khả năng cạnh tranh huy chương cao nhất thì các tuyển thủ Việt Nam lại thua kém về yếu tố tâm lý.

Ngay khi còn trên đất Quảng Châu, ông Vương Bích Thắng, Tổng Cục trưởng Tỏng cục TDTT đã đề cập đến việc cần phải cải tổ lại cách làm thể thao. Theo đó, để thể thao Việt Nam phát triển, cần phải “làm lại” từ chiến lược phát triển đến cung cách đầu tư, xây dựng lực lượng nhằm tạo ra sức mạnh thực chất hơn

Ông Lê Quý Phượng, Trưởng đoàn thể thao Việt Nam tại Asian Games 16 cho rằng, trong tương lai thể thao Việt Nam cần phải lựa chọn lối đi khác, theo hướng những môn thể thao nằm trong hệ thống Olympic để có thể vươn xa ở đấu trường quốc tế.

Theo ông Phượng, về thể thao Việt Nam tại ASIAD 16, nếu xét về mặt chỉ tiêu thì không thể hài lòng, nhưng thực chất khi xem xét trình độ chuyên môn thực sự của HLV, VĐV thì có thể thấy chúng ta đã thi đấu hết sức bằng tất cả khả năng của mình. Các thành tích mà chúng ta đạt được tương xứng với trình độ của thể thao Việt Nam.

“Chúng ta phải tổ chức lại, thực hiện theo đúng nguyên tắc về việc đào tạo VĐV cấp cao, từ tuyển chọn VĐV trẻ đến quá trình đào tạo, chăm sóc và cả quá trình dinh dưỡng. Bên cạnh đó cũng cần phải ứng dụng khoa học kỹ thuật, chỉ như thế chúng ta mới có thể chắc chắn là khi thi đấu thể thao Việt Nam sẽ có bao nhiêu huy chương.”- ông Phượng nói.