Gia tăng tình trạng thiếu hoạt động thể chất
Dù thể thao mang lại nhiều lợi ích, nhưng không phải ai cũng nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc duy trì hoạt động thể chất. Trên thực tế, tình trạng thiếu vận động đang trở thành vấn đề đáng báo động trên toàn cầu.
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2022, cứ 4 người trưởng thành trên thế giới thì có 1 người không vận động thể chất đủ. Tình trạng này còn nghiêm trọng hơn ở nhóm thanh thiếu niên, với hơn 80% không đạt mức hoạt động thể chất khuyến nghị. Đáng chú ý, tỷ lệ thiếu vận động ở nữ giới cao hơn nam giới, cứ 3 phụ nữ thì có 1 người không hoạt động thể chất đầy đủ.
Tại Việt Nam, báo cáo của WHO cho thấy khoảng 25% người trưởng thành (từ 18 tuổi trở lên) không vận động thể chất đủ. Đặc biệt, tỷ lệ này ở thanh thiếu niên Việt Nam ở mức đáng báo động, lên tới 87%, trong đó 82% ở nam giới và 91% ở nữ giới.
Giải bóng chuyền cấp trường tại THCS Cao Xuân Huy, Diễn Châu (Nguồn: Trường THCS Cao Xuân Huy, Diễn Châu)
Vai trò của thể thao cộng đồng
Theo Ủy ban Olympic quốc tế (IOC), thể thao cộng đồng là các hoạt động thể thao được tổ chức và thực hiện trong cộng đồng nhằm khuyến khích sự tham gia của mọi người ở mọi lứa tuổi, mọi lúc, mọi nơi. Đây là một phần thiết yếu trong hệ sinh thái thể thao, góp phần thúc đẩy lối sống lành mạnh, nâng cao sức khỏe và tăng cường sự gắn kết xã hội.
Không chỉ giúp cải thiện thể chất, thể thao cộng đồng còn hỗ trợ sức khỏe tinh thần, xây dựng tinh thần đoàn kết và giảm áp lực lên hệ thống y tế. Cụ thể, nó giúp giảm nguy cơ mắc bệnh không lây nhiễm như tiểu đường, tim mạch, béo phì; giảm căng thẳng, lo âu; đồng thời tạo môi trường kết nối, hợp tác giữa mọi người. Ngoài ra, thể thao còn rèn luyện tinh thần đồng đội, kỷ luật và kiên trì, những phẩm chất quan trọng trong cuộc sống.
CLB Bóng rổ, THCS Hưng Bình - TP Vinh (Nguồn: Trường THCS Hưng Bình - TP Vinh, Nghệ An)
Nở rộ phong trào thể thao cộng đồng trên thế giới
Trên thế giới, nhiều mô hình thể thao cộng đồng đã được triển khai thành công, giúp nâng cao sức khỏe và tinh thần thể thao trong xã hội như:
"Parkrun" – Sáng kiến chạy bộ miễn phí vào cuối tuần bắt đầu tại Bushy Park, London, Anh vào năm 2004, do Paul Sinton-Hewitt khởi xướng. Ban đầu, sự kiện chỉ có 13 người tham gia, nhưng đến nay đã thu hút hơn 8 triệu người đăng ký trên toàn cầu, với khoảng 2.500 sự kiện diễn ra hàng tuần tại hơn 22 quốc gia. Nhiều nghiên cứu cho thấy những người tham gia Parkrun thường duy trì hoạt động thể chất lâu dài và có ý thức cao hơn về sức khỏe cá nhân.
"Let's Move!" – Được cựu Đệ nhất Phu nhân Hoa Kỳ Michelle Obama khởi xướng vào năm 2010, sáng kiến này nhằm giải quyết tình trạng béo phì ở trẻ em bằng cách thúc đẩy hoạt động thể chất và chế độ ăn uống lành mạnh. "Let's Move!" đã hợp tác với hơn 50.000 trường học để cải thiện bữa ăn và khuyến khích tập thể dục, đồng thời thúc đẩy nhiều sáng kiến như "Active Schools" giúp trẻ em vận động ít nhất 60 phút mỗi ngày. Kết quả, tỷ lệ béo phì ở trẻ nhỏ tại Hoa Kỳ đã giảm đáng kể trong thập kỷ qua, đặc biệt là ở nhóm trẻ từ 2-5 tuổi.
Sport Singapore – Một chương trình quốc gia do Chính phủ Singapore khởi xướng từ năm 1973, với mục tiêu biến Singapore thành một "Quốc gia thể thao" (Sporting Nation). Chương trình này đã đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng như Sport Hubs, nhà thi đấu, trung tâm thể dục cộng đồng, và tổ chức các chiến dịch như "GetActive! Singapore", thu hút hàng triệu người tham gia mỗi năm. Đến nay, Sport Singapore đã giúp tăng tỷ lệ người dân tập thể thao thường xuyên lên 68% vào năm 2023, so với mức 54% vào năm 2015, góp phần cải thiện sức khỏe và giảm chi phí y tế liên quan đến bệnh không lây nhiễm.
Phong trào thể thao cộng đồng tại Việt Nam
Thực tế cho thấy, tại Việt Nam, phong trào thể thao quần chúng đang khởi nguồn từ từng gia đình và lan tỏa mạnh mẽ ra cộng đồng. Việt Nam đang từng bước phát triển phong trào thể thao quần chúng thông qua sự kết hợp giữa các sáng kiến từ chính phủ, tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp. Một số phong trào tiêu biểu góp phần thúc đẩy thể thao quần chúng có thể kể đến như:
Ngày chạy Olympic vì sức khỏe toàn dân: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Ủy ban Olympic Việt Nam tổ chức sự kiện này từ năm 2015, nhân dịp kỷ niệm Ngày Thể thao Việt Nam (27/3). Chương trình diễn ra hàng năm trên toàn quốc, với sự tham gia của hàng triệu người dân. Sáng kiến không chỉ khuyến khích rèn luyện sức khỏe mà còn lan tỏa tinh thần thể thao Olympic, thúc đẩy lối sống năng động và gắn kết cộng đồng, đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại” vào tháng 3 hàng năm.
CLB Bóng rổ Trường THCS Trường Thi - TP Vinh, Nghệ An (Nguồn: Trường Trường THCS Trường Thi - TP Vinh, Nghệ An)
Các câu lạc bộ thể thao tự phát: Tại Việt Nam, các nhóm thể thao tự phát như câu lạc bộ chạy bộ, bóng đá, aerobic ngày càng phát triển mạnh mẽ trong các khu dân cư, công viên và không gian công cộng. Một số nhóm nổi bật có thể kể đến như: "Hanoi Runners", "SRC - Sunday Running Club" (Hà Nội); "Runners Sài Gòn", "Runclub Vietnam" (TP.HCM); Cộng đồng bóng đá phủi, bóng rổ đường phố tại nhiều tỉnh thành. Các nhóm này thu hút hàng chục nghìn người tham gia, giúp người dân dễ dàng tiếp cận thể thao mà không cần điều kiện cơ sở vật chất tốn kém. Ngoài việc rèn luyện sức khỏe, mô hình này còn tạo ra môi trường giao lưu, kết nối xã hội và thúc đẩy tinh thần thể thao trong cộng đồng.
Tại Việt Nam, sáng kiến Thể thao vì Sức khỏe Cộng đồng được phát động tại tỉnh Nghệ An vào cuối tháng 1 năm 2025. Sự kiện đã thu hút được sự quan tâm, hưởng ứng tích cực của 10 trường điểm với hơn 10.551 học sinh và giáo viên.
Sáng kiến Hợp tác Thể thao vì Sức khỏe Cộng đồng là sáng kiến toàn cầu do Ủy ban Olympic Quốc tế và Tổ chức Y tế Thế giới khởi xướng và do Tổ chức PATH triển khai nhằm thúc đẩy thể thao cộng đồng, góp phần giảm 15% số người thiếu vận động thể lực tại 5 quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Sáng kiến tập trung vào: Nâng cao nhận thức về vai trò của thể thao đối với sức khỏe thể chất và tinh thần; Đẩy mạnh truyền thông nhằm thay đổi hành vi, giảm nguy cơ bệnh không lây nhiễm; Tăng cường năng lực cho giáo viên, huấn luyện viên về thể thao an toàn và truyền thông sức khỏe; Huy động nguồn lực, thúc đẩy sự tham gia của các tổ chức và cá nhân và Đúc kết bài học kinh nghiệm, nhân rộng mô hình hiệu quả trong và ngoài nước.
Nhóm tác giả tổ chức PATH